Đặc điểm cấu tạo và chức năng của tế bào nhân sơ

Chào các em học sinh thân yêu! Hôm nay cô Điệp sẽ cùng các em khám phá một thế giới vô cùng kỳ diệu và bí ẩn – thế giới của những sinh vật nhỏ bé mà mắt thường chúng ta không thể nhìn thấy được: tế bào nhân sơ.

Các em đã bao giờ tự hỏi, những vi khuẩn bé xíu xíu hay những sinh vật đơn bào kỳ lạ tồn tại như thế nào chưa? Bí mật nằm ở chính cấu tạo đặc biệt của tế bào nhân sơ đấy! Vậy tế bào nhân sơ có đặc điểm gì khác so với tế bào nhân thực, chúng ta thường gặp ở động vật và thực vật? Hãy cùng cô Điệp tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay nhé!

1. Tế bào nhân sơ là gì? Chúng có ở đâu?

Trước khi “moi móc” cấu tạo bên trong, chúng ta hãy cùng nhau làm quen với khái niệm tế bào nhân sơ nhé!

Tế bào nhân sơ (Prokaryote) là những sinh vật đơn bào, có kích thước rất nhỏ bé, chỉ khoảng 1-10 micromet. Điểm đặc biệt của tế bào nhân sơ là không có màng nhân bao bọc vật chất di truyền như tế bào nhân thực. Nói cách khác, DNA của tế bào nhân sơ nằm tự do trong tế bào chất.

Vậy tế bào nhân sơ có ở đâu? Câu trả lời là ở khắp mọi nơi xung quanh chúng ta, từ đất, nước, không khí, đến cả bên trong cơ thể con người! Một số đại diện tiêu biểu của tế bào nhân sơ có thể kể đến như vi khuẩn (bacteria) và vi khuẩn cổ (archaea).

2. Đặc điểm cấu tạo của tế bào nhân sơ

Tưởng tượng tế bào nhân sơ như một ngôi nhà tí hon, vậy ngôi nhà ấy có những thành phần nào?

a. Vỏ tế bào: Giống như bức tường vững chắc bảo vệ ngôi nhà, vỏ tế bào là lớp áo giáp vững chắc, giúp tế bào nhân sơ chống chọi với các tác động từ môi trường bên ngoài.

b. Màng sinh chất: Nằm bên trong vỏ tế bào, màng sinh chất có nhiệm vụ kiểm soát sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trường xung quanh. Có thể ví von màng sinh chất như “người gác cổng” của tế bào, quyết định xem “ai được vào, ai phải ra”.

c. Tế bào chất: Tế bào chất là “khoảng không gian” bên trong tế bào, chứa các bào quan khác như ribosome, plasmid…

d. Vùng nhân: Khác với tế bào nhân thực, vùng nhân của tế bào nhân sơ không có màng nhân bao bọc. DNA nằm tự do trong vùng nhân này.

e. Các thành phần khác: Ngoài những thành phần chính kể trên, tế bào nhân sơ còn có thể có thêm một số thành phần khác như roi, lông, pili… giúp chúng di chuyển hoặc bám dính vào các bề mặt.

3. Chức năng của tế bào nhân sơ

Mặc dù có cấu tạo đơn giản hơn nhiều so với tế bào nhân thực, nhưng tế bào nhân sơ lại đảm nhiệm rất nhiều chức năng quan trọng trong tự nhiên và đời sống.

a. Phân hủy chất hữu cơ: Các vi khuẩn phân giải chất hữu cơ đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo chất dinh dưỡng trong tự nhiên.

b. Cố định đạm: Một số loài vi khuẩn có khả năng chuyển hóa nitơ trong không khí thành dạng mà cây trồng có thể hấp thụ được, góp phần làm tăng độ phì nhiêu cho đất.

c. Tham gia vào quá trình lên men: Vi khuẩn lactic được sử dụng trong sản xuất sữa chua, dưa chua,…

d. Gây bệnh: Bên cạnh những lợi ích, một số tế bào nhân sơ cũng có thể gây bệnh cho con người, động vật và thực vật.

4. So sánh tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực

Vậy tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực khác nhau như thế nào?

Đặc điểm	Tế bào nhân sơ	Tế bào nhân thực
Kích thước	Nhỏ (1-10 µm)	Lớn hơn (10-100 µm)
Màng nhân	Không có	Có
Bào quan	Ít, không có hệ thống nội màng	Nhiều, có hệ thống nội màng phát triển
DNA	Nằm trong tế bào chất	Nằm trong nhân

Kết luận

Tế bào nhân sơ, với cấu tạo tuy đơn giản nhưng lại giữ vai trò vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái và đời sống con người. Hy vọng qua bài học ngày hôm nay, các em đã hiểu rõ hơn về đặc điểm cấu tạo và chức năng của tế bào nhân sơ.

Các em còn thắc mắc gì về tế bào nhân sơ? Hãy để lại bình luận phía dưới để cô Điệp giải đáp nhé! Đừng quên chia sẻ bài viết bổ ích này đến bạn bè và cùng đón chờ những bài học thú vị tiếp theo nhé!